Lược giải kinh Hoa Nghiêm – Thiện Tài cầu đạo với Hải Vân Tỳ kheo

Khởi đầu bước đường tu học, Văn Thù Bồ tát khuyên Thiện Tài lên núi cao tìm Đức Vân Tỳ kheo để học giới đức, tu tạo đức hạnh. Lên núi cao, hay nói cách khác là nâng đức hạnh ta cho cao, tức thành tựu việc làm lợi tha và ý niệm tốt nhờ nương tựa với người đức hạnh. Vì muốn xuất trần, phải tìm Thượng sĩ. Không rèn luyện đạo đức, chúng ta cũng y như người đời. Thực tế, không ít giáo sư giảng hay, nhưng không ai theo vì họ thiếu đức hạnh, thiếu tư chất của người tu. Học đạo, tìm người đức độ thân cận, nhất định một thời gian sau, ta cũng trở thành người đạo hạnh.

Tìm được Thầy có đạo đức để học hỏi rồi, khi vị này không có gì để dạy bảo nữa, thì nếu họ thương đạo, chắc chắn cũng khuyên ta nên tiếp tục con đường phát triển tri thức với một vị Thầy khác. Sau đó, tiếp tục con đường tu bằng cách vào Phật học đường tìm tri thức, nhưng lúc nào trong lòng ta cũng ghi đậm hình ảnh vị chân sư khả kính đã un đúc cho ta đức hạnh ở bước đường tu tập ban đầu. Nhờ vậy, hành động, lời nói, ý tưởng của ta vẫn thể hiện đạo đức đã học được với Thầy. Song song với việc mở mang kiến thức, chúng ta vẫn giữ được tinh thần giải thoát và đạo hạnh trong cuộc sống thường nhật.

Theo tôi, những Tăng Ni vào trường học mà không có mẫu Thầy lý tưởng để tôn thờ, để nương tựa tâm linh, thì dù có tri thức, cũng khó tiến tu được. Tôi thấy nhiều người học rất giỏi, nhưng thiếu đức, thường sử dụng thủ đoạn, cuối cùng kết thúc cuộc đời thật bi thảm.

Thiện Tài học với Đức Vân, rèn luyện thành tựu đức hạnh và đến đâu cũng thể hiện được việc tốt, thì Đức Vân cho biết sở đắc của ông chỉ có chừng nấy, còn pháp Bồ tát thì vô lượng, Thiện Tài nên tiếp tục tham phương học đạo với vị Tỳ kheo Hải Vân.

Thiện Tài đảnh lễ Đức Vân tạ từ ra đi về phương Nam đến nước Hải Môn tìm Hải Vân để biết thế nào là đạo Bồ tát và hành đạo Bồ tát như thế nào. Giai đoạn hai, học với Hải Vân là học trí huệ, sau khi đã hoàn tất việc học đạo đức ở giai đoạn đầu. Kinh ghi rằng Hải Vân tu bằng cách quán sát biển cả.

Quán sát biển rộng bao la và sâu thăm thẳm, tâm của Hải Vân cũng trở thành rộng sâu, dung chứa được muôn loài. Từ loài nhỏ nhất đến lớn nhất, hình dáng, sinh hoạt của chúng đều hoàn toàn khác nhau, nhưng đều dung hòa, sống yên ổn trong lòng Hải Vân.

Chúng ta sinh hoạt trong Pháp hội đạo tràng ở nhân gian có người thiện, kẻ ác, đầu tiên chúng ta chỉ dung được người tốt, không thể thương người xấu. Bước theo gót chân của Thiện Tài đến học đạo với Hải Vân, chúng ta cũng tập nhìn biển cả để mở rộng lòng mình. Khi có những trận mưa to, nước nguồn khắp nơi đổ về, mà biển không đầy thêm; lúc không mưa, biển cũng không vơi đi. Từ đó, chúng ta luyện tâm bình đẳng, nhìn mọi loài, mọi người bằng ánh mắt dung thông và nỗ lực giúp đỡ những gì nằm trong tầm tay ta.

Ngoài ra, quán sát biển cả, thấy nhiều của báu nằm trong lòng biển. Phật dạy trong tâm người cũng có của báu, nếu biết khai thác thì sẽ đạt Thánh quả. Quan sát biển mênh mông, tâm chúng ta rộng theo, biển chứa nhiều của quý, tâm chúng ta dung chứa được nhiều người. Đó là pháp thứ hai của Bồ tát lần đi vào Pháp giới.

Hai vị thiện tri thức đầu tiên tiêu biểu bằng hình ảnh hai Tỳ kheo. Tỳ kheo là một trong bốn chúng đệ tử của Phật. Phật đã diệt độ, chúng ta không gặp Ngài thì trước tiên phải tìm vị Tăng cao thượng, có đức độ, có tâm hồn bao la dung chứa được muôn loài hữu tình.

Hải Vân cho biết ngài đứng ở bờ sanh tử thấy cuộc sống nhân sanh ở dạng như vậy, nhưng hành đạo phải vào cuộc đời để trắc nghiệm pháp đã học, thì Thiện Tài nên tìm Thiện Trụ Tỳ kheo. Giai đoạn hai, học kinh luật với Hải Vân để phát triển tri thức và giai đoạn ba, học với Thiện Trụ để ứng dụng trong cuộc sống tu hành.